निगाता । जापानको सबैभन्दा प्रसिद्ध स्न्याक ब्रान्डमध्ये एकका प्रमुख (भारतीय मूलका जापानी)ले देशले आफ्नो मानसिकता परिवर्तन गर्नुपर्ने र अर्थतन्त्रलाई फस्टाउने वर्षहरूको महिमामा फर्काउन थप आप्रवासीहरूलाई स्वीकार गर्नुपर्ने बताएका छन् ।
राजनीतिज्ञहरूले तथाकथित ‘हराएका दशक’बाट पुनरूत्थान गर्न वर्षौंसम्म सङ्घर्ष गरिरहेको तर विभिन्न कार्यक्रमहरूको दायराले विकासलाई पुनः गतिमा ल्याउन असफल भएको छ । अर्थतन्त्रलाई पुनरूत्थान गर्नका लागि अति लचक मौद्रिक नीति र खर्बौं डलरको प्रोत्साहनका उपायहरू समावेश गरिएका छन् ।
कामेदा सेइकाको प्रमुख लेख जुनेजाले भने, “प्रधानमन्त्री शिगेरु इशिबाको नयाँ सरकारले आफ्नो विश्वव्यापी प्रविधिको प्रभुत्वको उदयको दिनलाई फिर्ता ल्याउनको लागी एक नयाँ अभियानको रूपमा कामेदा सेइकाको प्रमुख लेख जुनेजाले भने, “देशले विकासको लागि आफ्नो किनारा गुमाएको छ ।”
बायोटेकका वैज्ञानिकले जापानको निगातास्थित कामेदाको मुख्यालयमा एएफपीसँग भने, “चालीस वर्षअघि म जापान आएको थिएँ किनभने यो कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा एक नम्बरको नजिक थियो । यो फस्टाउँदै थियो ।”
कुनै बेला जापानले सोचेको थियो, हामीसँग अहिले सबै थोक छ, तर अहिले मलाई लाग्छ विश्वव्यापीरूपमा अघि बढेको यस मुलुकमा समस्याहरूको चाङ देखिन थालेको छ ।”
कामेदाको विस्तारले जापानको युद्धपछिको उछाललाई प्रतिबिम्बित गर्यो, सन् १९६५ देखि १९७४ को बीचमा राजस्व दस गुणा बढायो र यस प्रक्रियामा राष्ट्रिय रूपमा मनपर्ने ‘सेनबेई’ चामलको पिठोबाट बन्ने परिकारको पर्याय बन्यो ।
यद्यपि, हिजो विश्वलाई सोनी वाकम्यान, बुलेट ट्रेन र सुपर मारियो दिने देश (जापान)ले सिलिकन भ्याली, दक्षिण कोरिया र चीनलाई उछिनेर प्रविधिमा गति लिन सकिरहेको छैन ।
सन् १९८० को दशकको उत्तरार्धमा जापानी कम्पनीहरू बजार पूँजीकरणको आधारमा विश्वका शीर्ष १० कम्पनीमा हावी भएका थिए । आज कोही पनि सूची बनाउँदैन।
जनसङ्ख्या बढ्दो छ र आगामी ५० वर्षमा लगभग एक तिहाईले घट्ने अनुमान गरिएको छ, र फर्महरूले पहिले नै रिक्त पदहरू भर्न समस्या भोगिरहेका छन् ।
हालैका वर्षहरूमा उसले नियमहरू खुकुलो बनाएको भए तापनि जापानले आप्रवासनलाई समाधानको रूपमा ठूलो रूपमा परिवर्तन गरेको छैन ।
सन् १९८४ मा पहिलो पटक जापान आएकी ७२ वर्षीया जुनेजाले भने, “देशसँग थप आप्रवासीलाई अनुमति दिनुको विकल्प छैन।”
उनले भने, “यो सङ्ख्या मात्र होइन । यो मानसिकता पनि हो, संस्कृति पनि हो । हामी विश्वव्यापी रूपमा जानुपर्छ ।”
हालै गरिएको एक अध्ययनअनुसार जापानले सन् २०४० सम्ममा विदेशी कामदारको सङ्ख्या तीन गुणाले बढाएर ६८ लाख ८० हजार पुर्याउनुपर्ने छ । हाल यो लगभग एक लाख छोटो हुन ट्रयाकमा छ ।
कम्पनीमा आबद्ध भएदेखि नै जुनेजाले कामेदालाई थप अन्तर्राष्ट्रिय बनाउनुका साथै ‘राइस इनोभेसन कम्पनी’ बनाउने प्रयास गरिरहेका छन् ।
नयाँ उत्पादनहरूको लागि परीक्षण केन्द्रमा कर्मचारीहरूले पिठो मुछ्ने काम गर्छन्, नयाँ व्यञ्जनहरू बनाउँछन्, स्वादहरू परीक्षण गर्छन् र अमेरिकी र भियतनामी स्वादमा नयाँ उत्पादन निकाल्छन् ।
जुनेजाले भने, “उनीहरूका लागि भाषा ‘एउटा ठूलो अवरोध हो । तपाईं पाहुनालाई निगातामा ल्याउनुहुन्छ तर उनीहरू जापानी बोल्दैनन् । त्यसैले सञ्चारका लागि यो धेरै गाह्रो छ ।”
’हामीले यसलाई परिवर्तन गर्नुपर्छ । यदि हामीले जापानी भाषा मात्र बोल्ने र लेख्ने मानिसहरूलाई काममा लगायौँ भने हामीसँग धेरै सीमित स्रोतहरू हुन्छन्, धेरै सीमित विकल्पहरू हुन्छन्,” उनले भने ।
जापानमा विदेशी मूलका कार्यकारी प्रमुख निकै कम छन् र बोर्डरूमहरूमा पुरुषहरूको बाहुल्यता छ । गत सेप्टेम्बरमा क्योदो न्युजले गरेको सर्वेक्षणअनुसार जापानका एक हजार ६०० शीर्ष सूचीमा रहेका कम्पनीमा १३ जना महिला प्रमुख कार्यकारी अधिकृत छन् ।
जुनेजाले भने, “जापानी कम्पनीको कार्यकारीे बन्नु विदेशीका लागि दुर्लभ कुरा हो । तर, यही कुरा अमेरिकामा हेर्नुस् फरक छ ।” “माइक्रोसफ्ट छ, गुगल छ, यी सबै कम्पनीका भारतीय कार्यकारी छन्,” उनले भने ।
“मलाई लाग्छ जापानले विदेशीलाई प्रवेश रोक्ने नीतिलाई परिवर्तन गर्नुपर्छ । हामी हाम्रो पृष्ठभूमिको जापानमा गर्व गर्छौं तर मलाई लाग्छ, लचिलोपन र विदेशबाट मानिसहरू आउनु र काम गर्नु जापानको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण हुनेछ ।”
सबै गैर–जापानी कम्पनी प्रमुखहरूले सहज सवारी गरेका छैनन्। गत नोभेम्बरमा ओलिम्पसका जर्मन प्रमुखले अवैध लागुऔषध खरिद गरेको आरोपमा राजीनामा दिएका थिए ।
सन् २०१८ मा निसानका फ्रेन्को–लेबनानी–ब्राजिलियन प्रमुख कार्लोस घोसनलाई आर्थिक अनियमितताको आरोपमा पक्राउ गरिएको थियो । त्यसपछि उनी अडियो उपकरणको बाकसमा लुकेर भागेका थिए ।
जुनेजाले भने, “उहाँले विदेशी कार्यकारी भएका कारण जापानमा खासै राम्रो छवि बनाउन नसक्ने गरेको देखिएको छ । प्रतिष्ठाको कमी भएकै कारण योग्य व्यक्तिले देश छोड्दा यसबाट कम्पनी हुँदै अन्ततः देशलाई नै आर्थिक घाटा हुन्छ ।”
उनले आफुले जापानमा सम्मान पाएको तर धेरै व्यक्तिको सन्दर्भमा यो नभएको बताए ।
