नयाँदिल्ली । बादलमा पर्याप्त चिस्यान नभएका कारण राष्ट्रिय राजधानीमा बुधबार हुने भनिएको क्लाउडसिडिङ स्थगित गर्नुपरेको भारतीय अधिकारीले जनाएका छन् ।
क्लाउडसिडिङ एक उन्नत मौसम परिमार्जन विज्ञान हो । यसको उद्देश्य विमान वा अन्य माध्यमहरू प्रयोग गरेर चयन गरिएका कणहरू जस्तै सिल्भर आयोडाइड वा सोडियम क्लोराइड प्रयोग गरेर उपयुक्त बादलबाट वर्षा गराउनु हो वा बर्षामा वृद्धि गर्नु हो।
आइआइटी कानपुरले जारी गरेको एक विज्ञप्तिमा भनिएको छ, “यो प्रक्रिया सही वायुमण्डलीय परिस्थितिमा अत्यधिक निर्भर छ। चिस्यानको स्तर लगभग १५ देखि २० प्रतिशत रहेकोले हिजो वर्षा गराउन सकिएन । परीक्षणले बहुमूल्य अन्तर्दृष्टि प्रदान गर्यो।”
आइआइटी कानपुरले भनेको छ, “दिल्लीमा स्थापना गरिएको अनुगमन स्टेशनहरूले कण र आद्र्रताको स्तरमा वास्तविक समयमा परिवर्तन गरेका छन्।”
तथ्याङ्कले पिएम २.५ र १० सान्द्रतामा ६ देखि १० प्रतिशत मापनयोग्य कमी देखाएको छ र यसले के सङ्केत गर्छ भने सीमित चिस्यानको अवस्थामा पनि क्लाउडसीडिङले हावाको गुणस्तरमा सुधार गर्न योगदान पुर्याउन सक्छ।
“यी अवलोकनहरूले भविष्यका लागि हाम्रो योजनालाई बलियो आधार दिएको छ हामीलाई सर्तहरू राम्रोसँग पहिचान गर्न सहयोग पुगेको छ । यो हस्तक्षेपले अधिकतम लाभ दिन सक्छ। यस्तो सिकाइले अगाडि अझ प्रभावकारी योजनाका लागि आधार सिर्जना गर्छ,” विज्ञप्तिमा भनिएको छ।
दिल्ली सरकारले आफ्नो बलियो वायु गुणस्तर व्यवस्थापन रणनीतिको एक भागको रूपमा लगातार दुई ‘क्लाउडसीडिङ’ कार्यहरू पूरा गरेको छ।
दिल्लीका पर्यावरण मन्त्री मनजिन्दर सिंह सिरसाले भने, “यस कदमसँगै सङ्घीय राजधानीले वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्न ‘क्लाउडसिडिङलाई एक उपकरणको रूपमा अपनाएर विज्ञान पहिलो एक अभूतपूर्व कदम चालेको छ।”
उनले भने, “हाम्रो ध्यान दिल्लीको वास्तविक जीवनको आद्र्रताको अवस्थामा कति वर्षा हुन सक्छ भनेर आँकलन गर्नु हो। परीक्षणले हाम्रो कार्यहरूलाई जाडोयाम र वर्षभरिको लागिे मार्गदर्शन गरेको छ।”
एक सरकारी विज्ञप्तिमा भनिएको छ, “आइआइटी कानपुर र मेरठ एयरफिल्डबाट सुरु गरिएका दुबै उडानहरू आइआइटी कानपुरको विशेषज्ञ टोलीले गरेको थियो । उडानले खेक्रा, बुरारी, उत्तरी करोल बाग, मयूर विहार, सडकपुर, भोजपुर र वरपरका क्षेत्रहरूलाई समेटेको थियो ।
प्रत्येक ‘फ्लेयर’को वजन लगभग ०.५ किलोग्राम थियो भने वर्षा क्षमता बढाउन डिजाइन गरिएको परीक्षण गरिएको मिश्रणलाई फैलाउँदै हरेक निस्कासनमा आठ ‘फ्लेयर’ हरू रिहा गरिएको थियो ।
क्लाउडसिडिङ गरिएको समय आद्र्रताको स्तर १५–२० प्रतिशतको बीचमा थियो । यो परीक्षणको लागि चाहिने स्तरभन्दा कम हो तर वैज्ञानिक रूपमा अर्थपूर्ण परीक्षणको लागि पर्याप्त हो ।
मन्त्री सिर्साले भने, “विज्ञहरूको पूर्वानुमानअनुसार बादलको चिस्यानको आधारमा अर्को २४ घण्टामा क्लाउडसिडिङपछि कुनै पनि समयमा पानी पर्न सक्छ। प्रारम्भिक मौसम रडार रिडिङ र जमिनमा गरिएको अवलोकनले दिल्ली–नोएडा सीमामा दिउँसो ४ बजेतिर ०.१ देखि ०.२ मिलिमिटरको हल्का वर्षा भएको तथ्याङ रेकर्ड गरेका छन् । यसले क्लाउडसिडिङबाट केही सकारात्मक प्रतिक्रिया आएको सङ्केत गर्दछ।
