पेरिस । युक्रेनको माटोले विश्वको खनिज स्रोतको करिब पाँच प्रतिशत ओगटेको छ । विशेषज्ञहरूका अनुसार तर ती सबै अझै दोहन गरिएको छैन–सायद दोहन गर्न सम्भव पनि नहोला । यसलाई अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प सुरक्षित गर्न उत्सुक हुन् ।
वल्र्ड माइनिङ डाटाको २०२४ संस्करण अनुसार युक्रेन सबै श्रेणीहरू मिलाएर (कोइला सहित) खनिज–उत्पादक देशहरूमध्ये ४०औँ स्थानमा छ । यो सन् २०२२ मा विश्वको १०औँ सबैभन्दा ठूलो फलाम उत्पादक थियो ।
फ्रान्सको ब्युरो अफ जियोलोजिकल एन्ड माइनिङ रिसर्च (बिआरजिएम) सहितका भू–वैज्ञानिकहरूले सन् २०२३ मा प्रकाशित युक्रेनको अध्ययनमा फलाम, म्याङ्गनिज र युरेनियम सहित एक सयभन्दा बढी स्रोतहरू फेला पारेका थिए ।
देशहरूले खनिजहरूलाई आफ्नो अर्थतन्त्र वा ऊर्जा उत्पादनका लागि महत्त्वपूर्ण वा रणनीतिक भनी वर्णन गर्न सक्छन् । संयुक्त राज्य अमेरिकाले करिब ५० र युरोपेली सङ्घले ३० भन्दा बढीलाई तोकेका छन् ।
युरोपेली आयोगले ‘युक्रेन टाइटेनियमको महत्त्वपूर्ण विश्वव्यापी आपूर्तिकर्ता हो र २० भन्दा बढी महत्त्वपूर्ण कच्चा मालको सम्भावित स्रोत हो’ भनेको छ ।
यो म्याङ्गनिज (वल्र्ड माइनिङ डाटा अनुसार विश्वको आठौँ सबैभन्दा ठूलो उत्पादक), टाइटेनियम (११औँ) र ग्रेफाइट (१४औँ) को उल्लेखनीय उत्पादक हो, जुन विद्युतीय ब्याट्रीहरूका लागि आवश्यक छ ।
युक्रेनले ‘युरोपको सबैभन्दा ठूलो लिथियम भण्डारहरू मध्ये एक’ भएको पनि बताएको छ । तथापि सरकारले यो नरम धातुको अहिलेसम्म उत्खनन नभएको जनाएको छ ।
– दुर्लभ पृथ्वी तत्वहरूको दोहन हुन बाँकी –
दुर्लभ पृथ्वी तत्वहरू (आरइई) महत्त्वपूर्ण खनिजहरूको धेरै व्यापक श्रेणीभित्र १७ धातुको एक विशिष्ट वर्गीकरण हो ।
युक्रेन स्क्रिन, ड्रोन, वायु टर्बाइन र विद्युतीय मोटरहरूका लागि आवश्यक दुर्लभ पृथ्वी तत्वहरूको भण्डारका लागि चिनिँदैन । ट्रम्पले विशेष गरी दुर्लभ पृथ्वी तत्वहरू चाहेको घोषणा गर्नुभएको छ र रुससँगको युद्धमा युक्रेनलाई अमेरिकी सहायताको बदलामा खनिजहरू प्राप्त गर्ने सम्झौताको माग गरेका छन् ।
अमेरिकी भौगर्भिक सर्वेक्षणकी युक्रेन विशेषज्ञ एलेना साफिरोभाले भने, “युक्रेनमा दुर्लभ पृथ्वी तत्वहरू भएका केही भण्डार छन् तर यी कुनै पनि भण्डारको खनन गरिएको छैन ।”
सन् २०२३ मा बिआरजिएमले युक्रेनसँग ‘महत्त्वपूर्ण आरइई स्रोतहरू’ रहेको तर थप अन्वेषण र विकासका लागि ठूलो लगानी आवश्यक पर्ने बताएको थियो ।
युक्रेनी सरकारले ‘छवटा भण्डारमा दुर्लभ पृथ्वी धातुहरू रहेको थाहा छ’ भनेको छ । यसले ‘विश्वका सबैभन्दा ठूला भण्डारहरूमध्ये एक’ नोभोपोल्टाभस्के भण्डारको विकास गर्न ३० करोड डलर लगानी आवश्यक पर्ने बताएको छ ।
प्राविधिक रूपमा युक्रेनी सरकारले उल्लेख गरेका केही तत्वहरू (ट्यान्टालम, नायोबियम, बेरिलियम, स्ट्रोन्टियम, म्याग्नेटाइट) १७ दुर्लभ पृथ्वी तत्वहरूको सूचीमा छैनन् ।
रेटिङ एजेन्सी एस एन्ड पीले फेब्रुअरीमा युक्रेनी सरकारका केही अनुमानहरू ‘दुर्लभ पृथ्वीको भण्डारमा पुग्न गाह्रो भएको सोभियत युगको मूल्याङ्कन’ मा आधारित रहेको बताएको थियो ।
देशको दुर्लभ पृथ्वी तत्वहरू एकाग्रतामा धेरै कम वा पहुँच गर्न धेरै कठिन हुनसक्ने भएकाले युक्रेनको दुर्लभ पृथ्वी तत्वहरूको भण्डार उत्खनन गर्न लाभदायी नहुन सक्ने एस एन्ड पीले बताएको छ ।
